Nieuws van en voor bouwgerelateerde bedrijven

1 januari 2003

Kruipruimtevrij bouwen soms nadelig

In Heerhugowaard vallen vele financiële en bouwtechnische voordelen van het kruipruimtevrij bouwen weg vanwege de lage grondwaterstand. Ronduit nadelig pakt het kruipruimtevrij bouwen uit wat betreft de arbeidsomstandigheden, zo is de ervaring van enkele aannemers die werken in het plan Stad van de Zon.

In het Nationaal Pakket Duurzaam Bouwen wordt erop aangedrongen per project de mogelijkheid van het bouwen zonder kruipruimte te overwegen. Want door af te zien van een kruipruimte wordt voorkomen dat de grondwaterstand kunstmatig laag moet worden gehouden. Een hoger grondwaterpeil voorkomt niet alleen uitdroging en zettingsproblemen, het kruipruimteloos bouwen levert ook al gauw een energiebesparing op van 5 procent ten opzichte van een woning mét kruipruimte. Die aspecten vormen met name voor overheden in toenemende mate aanleiding om bij de ontwikkeling van woningbouwlocaties aan te dringen op kruipruimteloos bouwen. Daarnaast heeft bouwen zonder kruipruimte bouwtechnische en bouwfysische voordelen. De bouwwijze voorkomt vochttransport naar de leefruimte, waardoor minder vochtproblemen in de woningen ontstaan en ook de akoestische prestatie neemt bij kruipruimteloos bouwen toe.

Nadelen
Voordelen te over dus en de toenemende belangstelling voor deze bouwwijze is daarom zeker verklaarbaar. Tot op zekere hoogte. Want er zijn beslist ook nadelen en bij enkele van de genoemde argumenten mogen op zijn minst vraagtekens worden gesteld. R.Visser, directielid van Bouwmaatschappij Visser en Mol uit Hoogkarspel, doet dat ook. Het aannemingsbedrijf bouwt in Heerhugowaard in opdracht van de gemeente aan het zogenoemde schoolwoningencomplex ‘De Eclips’. Dit is een school, ondergebracht in mogelijk toekomstige woningen. De schoolwoningen worden opgetrokken in de wijk waar de gemeente haar milieuvriendelijke imago van Stad van de Zon wil benadrukken. "De voordelen die de Stichting Bouw Research toekent aan kruipruimteloos bouwen gelden in deze specifieke situatie niet", aldus Visser. "Zo is de veronderstelling dat er een besparing mogelijk is op de kosten van bouwrijp maken. Om te zorgen dat de kruipruimte droog blijft, zouden ophoging en drainage nodig zijn. Dat is op deze locatie geen issue. We bouwen hier 1,60 m boven grondwaterpeil. De kruipruimten zijn hier altijd droog." De bouw van schoolwoningen maakt achteraf wijziging van gebruiksfuncties mogelijk waarmee het begrip duurzaam bouwen een extra dimensie krijgt. Maar juist de flexibiliteit blijkt door het ontbreken van kruipruimten te worden beperkt. "De indeelbaarheid wordt later een groot probleem omdat er onder de vloer niets meer kan worden gewijzigd", stelt Visser. "Nu nemen we in het complex voorzieningen op waarvan niet vaststaat of die in de verre toekomst nodig zijn. Die brengen wel extra kosten met zich mee. We brengen tweemaal zoveel rioolleidingen aan als voor het gebruik van de schoolfunctie nodig zijn. De plaats van de meterkasten met hun doorvoeren zijn nu al aangebracht. Ook die voorzieningen leggen beperkingen op aan het toekomstig gebruik van de woningen."

Prefab
Een aspect dat in de discussie over kruipruimteloos bouwen onbelicht blijft, betreft de arbeidsomstandigheden tijdens het maken van de bekistingen, het wapenen, storten en ontkisten van de funderingen. Het systeem dwingt bijna om gebruik te maken van prefab funderingsbalken, want de praktijk toont aan dat het anders een hopeloos gemartel in de bagger is. Maar gebouwen of woningen met een lage repeterende factor of veel ‘natte’ verbindingen beperken de mogelijkheden voor de toepassing van prefab funderingsbalken. Waar onder gebouwen mét kruipruimte eerst de grond wordt weg gegraven en vervolgens sleuven worden gemaakt om het water af te voeren, staan de bouwvakkers nu juist in de gegraven greppels waar het regenwater naar toe stroomt. Want nu wordt immers in de sleuven gebouwd. Tijdens het storten van de fundering of het verdichten van het beton stappen zij in en uit de greppels over een onstabiele ondergrond terwijl de sleuven – zeker bij regenachtig weer – onder hun voeten afkalven. Visser en Mol is niet het enige aannemingsbedrijf dat tegen deze omstandigheden te hoop loopt. Andere bedrijven accepteren het ongemak of verwijderen bijna evenveel grond als zij zouden doen bij de bouw van een kruipruimte om de grond na het ontkisten weer aan te brengen. "Het argument dat kruipruimteloos bouwen het transport van grond terugdringt, is daarmee van de baan", aldus Visser. "Natuurlijk, kruipruimteloos bouwen zal zeker in bepaalde situaties voordelen opleveren, maar in mijn optiek moet bij de afweging meer worden gekeken naar het specifieke project. De situatie hier toont aan dat de voordelen niet opwegen tegen de nadelen." De gemeente Heerhugowaard erkent dat het besluit voor kruipruimteloos bouwen misschien te lichtvaardig is genomen. "Twee jaar geleden namen we deze beslissing in eerste instantie omdat het waterschap bepaalde fluctuaties in het grondwaterpeil wilde toestaan", verklaart projectleider J. Bruijn van de gemeente. "Wanneer wij kruipruimteloos bouwen als een voorwaarde voor de bouwvergunning meenamen, zou het waterschap financieel in het project Stad van de Zon deelnemen."

Kritiek
In fase I, het deel dat nu gebouwd wordt, zijn de effecten door het lage peil minimaal, stelt Bruijn. "In fase II is het effect groter. Maar bij de Eclips mag je je inderdaad afvragen of de extra kosten en de beperkingen ten aanzien van het flexibele gebruik nog wel als duurzaam bouwen zijn aan te merken. We beluisteren de kritiek van de aannemers en zullen hun argumenten een volgende keer zeker laten meewegen."