Nieuws van en voor bouwgerelateerde bedrijven

31 december 2002

Terug naar de Zuiderzee

Een spannend getijdenwad bij Workum met zuiderzeekrab en brakwatermossel. Het creëren van een brak milieu rond de Afsluitdijk (weg met de dijk!). Zomaar een greep uit enkele ideeën die recentelijk de revue passeerden op een bijeenkomst van de Vereniging voor waterstaat en landinrichting over het IJsselmeer. Ideeën die volgens de betrokkenen Krijn Jan Provoost, Jelke Jan de With en Lenny Vulperhorst behoorlijk haaks staan op de rijksnota De Koers Verlegd. Integrale Visie IJsselmeergebied 2030.

Net zoals Lely meer dan honderd jaar geleden binnen Rijkswaterstaat niet meteen de handen op elkaar kreeg, moet ook nu ruimte bevochten worden voor vernieuwende ideeën voor het IJsselmeer. In de Nota De Koers Verlegd wordt een pleidooi gehouden voor een integrale benadering van het IJsselmeer. Dat is de grote winst van deze rijksnota. Doelstelling van de nota is een duurzame ontwikkeling van het IJsselmeergebied voor de periode tot 2030, waarbij een afweging plaatsvindt die rekening houdt met de aanwezige kernkwaliteiten van het gebied: horizon (openheid, leegte, rust, ruimte, duisternis) van nature aanwezige rijkdommen (waterecosysteem, water, wind, natuurlijk substraat) cultuur (Zuiderzeehistorie, handelsvaart, visserij, inpolderingshistorie, dijken).

Romantisch
Kritiek op de rijksnota is dat er gekozen is voor een conserverende benadering. Het IJsselmeer blijft vooral zoals het is. Sommige critici gaan zelfs zo ver de benadering van de nota te betitelen als romantisch: er wordt een beeld opgeroepen dat al niet meer bestaat. Sterker nog, door te kiezen voor een conserverende benadering wordt het ecosysteem van het IJsselmeer structureel bedreigd.
Historisch is het IJsselmeer nogal eens van kleur verschoten. Van zoet Flevomeer in de Romeinse tijd werd het een brakke Zuiderzee in de Middeleeuwen. En van zee werd het vervolgens weer meer. En tegelijkertijd weten we dat we met de kennis van vandaag geen abrupte afsluiting als de Afsluitdijk meer zouden bouwen maar een Zuiderzeekering. In zekere zin lijkt de discussie op die in Zeeland: ook daar zou nu voor een meer dynamische zeekering worden gekozen in plaats van voor de statische dijkbenadering waarvan thans overwegend sprake is. Het is dan ook de kunst voor het IJsselmeer een benadering te bedenken die zowel integraal is als dynamisch. In plaats van integraal en conserverend.

Mobiel slib
Volgens biologen is het een voor twaalf. Voor een gezond ecosysteem dient de bodem bij voorkeur te bestaan uit harde klein en zand. De huidige bodem van met name het Markermeer is voor een groot deel afgedekt met een deken van mobiel slib, afkomstig van jarenlange erosie van bodem en oevers. Het huidige water is troebel door de snelle opwerveling van deze mobiele slibdeken en vanwege de aanwezigheid van nutriënten ontstaat uitbundige algengroei. Relatief simpele ingrepen kunnen een enorme impuls geven aan kwaliteitsverbetering.

Slibgaten (bodemslibvangen) zijn een probaat middel om het slib te verplaatsen en te immobiliseren. De aanleg van slibgaten levert zand op dat gebruikt kan worden voor de aanleg van eilanden in het IJmeer. Eilanden, die op zich weer zorgdragen voor een vergroting van diversiteit aan watermilieus. Door deze eilanden te situeren in het IJmeer ontstaat een eilandenrijk dat Amsterdam en Almere logisch verbindt en ruimte biedt aan woningbouw, natuurontwikkeling en recreatie.

Goed voor de natuur. Goed voor de recreatie. Goed voor woningzoekenden in de noordvleugel van de Randstad.
Ingrepen in het IJsselmeer hebben vooral te maken met het herstel van de verbinding met de Waddenzee, met het creëren van een interessante brakwaterzone (Workummerwad) en met het revitaliseren van de oude havenstadjes van de voormalige Zuiderzee. Daarnaast is een goede ecologische verbinding met de Friese meren noodzakelijk, waarin ook het vergeten Randmeer tussen Flevoland en Overijssel een rol kan spelen. Nogmaals plannen genoeg, maar het rijksbeleid zit in de weg! Niemand voelt zich echt verantwoordelijk voor het IJsselmeer. Er grenzen drie, zo men wil: vijf provincies aan het IJsselmeer. Tevens ligt er een veelvoud aan gemeenten en waterschappen aan het meer. Vier departementen ondertekenen de integrale visie voor het IJsselmeergebied. Maar eigenlijk is de vaststelling dat niemand weet van wie het IJsselmeer is.

Slagvaardigheid
Wij pleiten dan ook voor een aparte Autoriteit IJsselmeergebied. Maak van het IJsselmeer de dertiende provincie van Nederland. Zorg dat er een apart overheidslichaam is dat enerzijds zorgt voor beheermaatregelen, anderzijds voor ontwikkelingsmogelijkheden. Dat daadwerkelijk de positie (en macht) heeft om de Zuiderzee aan Nederland terug te geven. Slagvaardigheid is gewenst om het IJsselmeergebied voor 2030 de allure van de Zuiderzee terug te geven.

Krijn Jan Provoost is dijkgraaf Waterschap De Groote Waard,
Jelke Jan de With is directeur Boskalis Noord-West Europa en
Lenny Vulperhorst is adviseur Andersson Elffers Felix te Utrecht