Nieuws van en voor bouwgerelateerde bedrijven

4 mei 2004

Vierhonderd bouwers melden zelf fraude aan en krijgen geen vrijwaring boetes

Bijna vierhonderd bouwbedrijven hebben de afgelopen dagen bekend jarenlang kartelafspraken te hebben gemaakt. Door schoon schip te maken voorkomen zij uitsluiting van overheidsopdrachten.

De Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa) bood tot 1 mei bouwbedrijven de kans te melden dat zij verboden vooroverleg pleegden of prijsafspraken maakten. Zij worden daarvoor beboet. ,,Ik ontkom er niet aan'', zegt directeur-generaal P. Kalbfleisch van de NMa. Waardevolle informatie wordt overigens beloond met verlaging van de boete.

De NMa doet al sinds 2001 onderzoek naar marktverstorende afspraken in de bouw. Een parlementaire enquête wees in 2002 uit dat bouwbedrijven jarenlang ,,op systematische wijze en op grote schaal'' kartelafspraken maakten.
De NMa zal de schaduwboekhoudingen die zij heeft gekregen niet automatisch doorspelen aan justitie. Alleen als zij stuit op praktijken van omkoping of zware bedreiging wordt het openbaar ministerie ingeschakeld.

Vorig jaar december legde de NMa 22 bouwbedrijven al boetes op van in totaal 100,8 miljoen euro. Daarbij ging het vooral om grote beursgenoteerde bouwbedrijven, waaronder VolkerWessels, Heijmans en BAM. Ook het bouwbedrijf Koop, waarvan de schaduwboekhouding openbaar werd wat tot nader onderzoek leidde, kreeg miljoenenboetes.

Kalbfleisch wil nog niet ingaan op de aard van de informatie die de bouwers de afgelopen dagen hebben verstrekt. ,,We hebben nog geen tijd gehad het door onze vingers te laten gaan.'' Sommige bouwbedrijven stuurden informatie per post, andere kwamen met steekwagens bij de NMa aan.
Bedrijven uit de sectoren grond-, weg- en waterbouw, de burgerlijke en utiliteitsbouw (woningen en kantoren) en de installatiesector hebben betrokkenheid bij een kartel gemeld. De NMa denkt nu, door eerder onderzoek en deze meldingen, ,,een goed beeld'' te hebben van wat zich in de sector heeft afgespeeld.

De branche-organisatie AVBB zegt dat bouwbedrijven die samen 70 procent van de omzet van de Nederlandse bouw vertegenwoordigen informatie hebben aangeleverd. Volgens het Economisch Instituut voor de Bouwnijverheid zijn er in Nederland ten minste 14.300 middelgrote en grotere bouwbedrijven. De sector bepleit al enige tijd een generaal pardon. Volgens Kalbfleisch ligt dit buiten de competentie van de NMa.

Het lijkt erop dat de grote bouwbedrijven in Nederland op de valreep ernst hebben gemaakt met het 'opschonen' van hun administraties. Voor 1 mei konden ze hun schaduwboekhoudingen inleveren bij de Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa). Bijna vierhonderd bedrijven meldden zich aan bij de kartelpolitie, waaronder de vijftien grootste bouwers. In aantallen gaat het slechts om 1 procent van de ruim 40.000 bouwondernemingen in Nederland; in geld gemeten staat het beperkte aantal bedrijven voor zeventig procent van de 50 miljard euro totaalomzet. Vrijwillige aanmelding kan een betrokken bedrijf een mindering van de boete opleveren, maar voor de NMa geldt over het algemeen het principe dat wie gezondigd heeft, betalen moet. Tot nu toe heeft de mededingingsautoriteit 22 bouwers wegens illegale prijsafspraken bijna 101 miljoen euro aan boetes opgelegd.

Het is wat vroeg om te juichen, maar dat de grote bouwbedrijven gehoor gaven aan de oproep om hun resten groezelig verleden op te ruimen, is alleen maar goed. Kartels, ooit algemeen in Nederland, zijn allang bij wet verboden. Strikte naleving alsmede opsporing en vervolging van boosdoeners dient de belangen van consument of opdrachtgever. Zij zijn de onwetende slachtoffers over wier hoofden heen prijsafspraken worden gemaakt. Dit is overigens een aspect dat óók een rol speelt: moet de gedupeerde schadeloos worden gesteld? Daar is alles voor te zeggen. Boetes moeten uiteraard worden betaald, maar ook de slachtoffers van kartels zouden moeten krijgen waar ze recht op hebben. Dat is een hard gelag voor de daders maar omdat prijsafspraken behalve illegaal ook nog eens winstgevend zijn, ligt genoegdoening van de klanten voor de hand.

De bouwsector kan met het aanmelden van zijn schaduwboekhouding een nieuwe fase ingaan. Zonder pijn zal de overgang niet verlopen. Het is nog maar de vraag of alle bedrijven die nu zo netjes zijn geweest hun daden bij de kartelpolitie op te biechten, de boetes en eventuele navorderingen zullen overleven. Zeker minder rendabele ondernemingen kunnen erdoor in de gevarenzone belanden. De NMa zal haast moeten maken met het napluizen van de ingeleverde administraties. Hoe eerder de lucht is geklaard, hoe beter het is. De bouw heeft te lang in een kwade reuk gestaan. De bouwers hebben dit aan zichzelf te wijten. Hun kartels zijn gebroken, ze worden gepakt waar ze gevoelig zijn - in hun portemonnee - en hun lot is een les voor anderen. De schandvlek van het illegale, de pijn van de boete en van de langgerekte negatieve publiciteit zullen hun uitwerking niet missen.

bron: NRC