Nieuws van en voor bouwgerelateerde bedrijven

6 april 2009

Noord-Zuidlijn krijgt Oosterscheldekering als lichtend voorbeeld

Miljoenenoverschrijdingen, jaren van vertraging en verzakte huizen. De aanleg van de Noord-Zuidlijn is een ware kwelling voor Amsterdam.

Uniek zijn de problemen allerminst. Steden worstelen vaak met grote bouwprojecten. Tijd om in te grijpen, klinkt het in de politiek en daarbuiten.

Het is niet de vraag óf, maar wannéer een nieuw debacle als de Noord-Zuidlijn zich aandient. Hennes de Ridder, hoogleraar methodisch en integraal ontwerpen aan de Technische Universiteit Delft, is stellig. ,,Wij kunnen in Nederland gewoon niet omgaan met ingewikkelde bouwprocessen.’’

De lijst met rampzalige voorbeelden is ook eindeloos: de tramtunnel in Den Haag, het Jaarbeursplein in Utrecht, de Museumparkgarage in Rotterdam. Telkens lopen de kosten gigantisch uit de hand en duurt de bouw jaren langer dan vooraf was beloofd.

De fouten die worden gemaakt, zijn meestal hetzelfde constateert De Ridder. De ellende begint er volgens hem al mee dat elke gemeente, provincie of andere overheidsdienst het liefst een zo uniek mogelijk project wil.

,,Hou op met al dat geëxperimenteer!’’ luidt zijn oproep. ,,Tenzij je naar Mars wilt, moet je dergelijke experimenten loslaten. Bouwen in de binnenstad van Amsterdam, met haar oude panden en zachte grond, is al uniek genoeg. Nu is het elke keer alsof je voor het eerst een IKEA-kast bouwt. Iedereen weet: met de eerste kast ben je een uur bezig en gaat het nog fout ook, terwijl je de vijfde binnen vijf minuten foutloos in elkaar zet.’’

Niet alleen de ‘belachelijk’ ambitie het wiel opnieuw uit te vinden, zit dwars. Ook in de uitvoering gaat een hoop mis, ziet De Ridder. ,,Eerst wordt er een architect in de arm genomen die een plan ontwerpt met de nieuwste technieken. Vervolgens wordt een ingenieur ingehuurd om die techniek uit te werken. De uitvoer daarvan wordt ten slotte weer overgedragen aan een aannemer.’’

Kortom, het hele bouwproces wordt in ‘kleine brokjes opgeknipt’. Niemand, stelt De Ridder, heeft vervolgens nog het overzicht over het bouwproject. En niemand voelt zich ook echt verantwoordelijk. ,,Iedereen maakt immers iets wat hij niet zelf heeft ontworpen.’’

De Zwolse burgemeester Henk Jan Meijer zag met eigen ogen hoe ‘iedereen begon te duiken’ toen de boel mis ging. Als wethouder van Den Haag was hij eind jaren ’90 verantwoordelijk voor de aanleg van de gehate tramtunnel in het centrum van de stad. ,,Het rijk, de bouwdienst van het rijk, de aannemer; niemand was verantwoordelijk toen het fout ging.’’

En alles wat fout kon gaan, ging ook fout: lekkages, gaten in omringende wegen, verzakte gebouwen. De tunnel komt er uiteindelijk jaren later dan gepland en kost bijna een miljard meer. ,,Aan het begin van zo’n project worden de financiën altijd uitgeknepen om het plan er door te krijgen,’’ vertelt Meijer. ,,Wij kregen destijds, net als Amsterdam nu, subsidie van het rijk. Maar het rijk dwong ons bijna de plannen goedkoper en eenvoudiger te maken. Voor veiligheid was weinig aandacht.’’

Van deze manier van bouwen, waar zo veel verschillende partijen bij zijn betrokken, komt volgens De Ridder ook alleen maar financiële ellende. ,,Met al die contracten is het lastig vooraf realistisch budget vast te stellen. Dus krijg je alleen maar overschrijdingen en gaat een project over de kop.’’

In de Tweede Kamer gaan inmiddels stemmen op de coördinatie van grote stedelijke bouwprojecten eens tegen het licht te houden. Het debacle met de Noord-Zuidlijn is voor de PvdA aanleiding om een Kamerdebat te houden over de vraag wie de regie moet hebben bij grote projecten: het rijk, de provincie, de stadsregio of de gemeenten?

De Ridder waarschuwt dat er meer bij komt kijken dan goede coördinatie. Hij roept op tot een heuse bouwrevolutie. Zijn advies: zorg dat de architect, ingenieur en aannemer van begin af aan bij het project zijn betrokken.

De stormvloedkering in de Oosterschelde - waar De Ridder zelf bij betrokken was - vindt hij een goed voorbeeld. ,,Daar zijn de aannemers al bij de tekentafel ingeschakeld. Zij voelden zich daarom betrokken bij het ontwerp en konden meteen aangeven wat wel en niet uitvoerbaar was.’’ De uiteindelijk kosten vielen volgens De Ridder maar 20 procent hoger uit. ,,Dat is echt niks.’’

En de Noord-Zuidlijn? Natuurlijk wordt die gewoon afgebouwd, stelt De Ridder. ,,En als we accepteren dat de fouten niet meer kunnen worden rechtgetrokken en het project uit de hand loopt, is dat ook niet erg. Beter dat ze het geld daar aan uitgeven dan aan al die bonussen. Toch?’’